HIỂU LẦM VỀ BỘ NÃO
Một trong những hiểu lầm phổ biến nhất về bộ não là: “Muốn giỏi thì phải suy nghĩ thật nhiều, càng nhiều càng tốt.”
Thật ra, suy nghĩ quá nhiều không đồng nghĩa với thông minh hay hiệu quả – và thậm chí có thể phản tác dụng. Dưới đây là một số góc nhìn khoa học và tâm lý học để làm rõ:
- Não không hoạt động tốt khi bị quá tải
Bộ não giống như một chiếc máy tính: nếu mở quá nhiều cửa sổ cùng lúc, máy sẽ bị chậm, đơ, thậm chí sập.
– Khi bạn suy nghĩ quá mức (overthinking), vùng vỏ não trước trán (prefrontal cortex) – nơi xử lý suy luận – bị quá tải, làm giảm khả năng ra quyết định, ghi nhớ và sáng tạo.
– Não cần nghỉ ngơi và tái tạo để hoạt động hiệu quả, giống như cơ bắp sau khi tập luyện.
- Suy nghĩ nhiều chưa chắc là suy nghĩ sâu
– Suy nghĩ “nhiều” dễ dẫn đến vòng lặp lo âu, so sánh, tưởng tượng tiêu cực – đây là dạng “tiêu hao năng lượng não”.
– Trong khi đó, suy nghĩ sâu (deep thinking) là tập trung ngắn gọn, có định hướng – đi kèm với các giai đoạn nghỉ ngơi, quan sát, kết nối.
– Một người thông minh thật sự là người biết khi nào cần tập trung – khi nào cần buông xả.
- Im lặng – thiền – thư giãn là ‘phân bón’ cho trí tuệ
Nhiều nhà nghiên cứu phát hiện rằng:
– Khi bạn không cố gắng suy nghĩ, não sẽ kích hoạt hệ mặc định (Default Mode Network) – vùng chịu trách nhiệm cho:
+ Khả năng sáng tạo
+ Tư duy sâu
+ Nhận thức bản thân
+ Gợi nhớ và kết nối thông tin
Đó là lý do vì sao nhiều ý tưởng bất ngờ xuất hiện khi bạn tắm, đi bộ, hoặc ngồi thiền.
- Hiệu suất não đến từ chu kỳ: Tập trung – Nghỉ – Hồi phục
Muốn học giỏi, suy nghĩ hiệu quả, bạn cần:
– Tập trung ngắn – nghỉ ngắn (Phương pháp Pomodoro 25/5 là một ví dụ: Xác định nhiệm vụ – tập trung thực hiện 25 phút – nghỉ giải lao 5 phút)
– Ngủ đủ 7–8 tiếng mỗi đêm để não sắp xếp thông tin.
– Vận động nhẹ, hít thở sâu, thiền định để giảm căng thẳng và kích hoạt bán cầu não phải (sáng tạo)
– Kết luận:
Giỏi không phải là suy nghĩ càng nhiều càng tốt, mà là suy nghĩ đúng lúc, đúng cách và biết khi nào nên dừng.
Biết nghỉ ngơi, thiền, lắng nghe cơ thể và làm chủ nhịp sinh học là kỹ năng tối quan trọng của người học hiệu quả.
Nguyễn Thành Nam